Δημοσιεύτηκε στην ειδική έκδοση για τα Posidonia 2022 της Maritime Economies.
του Νίκου Ροδόπουλου
Μεταρρυθμίσεις
Μεταρρυθμίσεις, η λέξη κλειδί που επικρατεί τα τελευταία χρόνια, άλλες φορές ως κακός δαίμονας και άλλες ως ελπιδοφόρος αγγελιοφόρος. Ποια όμως είναι η πραγματικότητα και ποιος φοβάται τις μεταρρυθμίσεις;
Μεταρρύθμιση είναι το σύνολο σημαντικών αλλαγών σε έναν τομέα, που αποσκοπούν στη λύση προβλημάτων, την εύρυθμη λειτουργία του και την προσαρμογή του σε νέα δεδομένα. Αυτό αναφέρεται στα λεξικά και αποτελεί την απόλυτη ερμηνεία της λέξης. Οι μεταρρυθμίσεις, ως σύνολο δράσεων, μπορούν να διαδραματίσουν σπουδαίο ρόλο στην εξελιξιμότητα και την ποιοτική αναβάθμιση των ελληνικών επιχειρήσεων, της εθνικής οικονομίας και κατ’ επέκταση του συνόλου της κοινωνίας.
Για να μπορέσουν οι μεταρρυθμίσεις να αποτελέσουν ουσιαστικό μέσο για την ανάπτυξη, πρέπει να αποκτήσουν την ευρεία αποδοχή όλων. Σε αυτό το πλαίσιο η επιχειρηματικότητα, πρέπει να αναγνωρίσει τις δικές της παθογένειες και κυρίως να επαναδιαπραγματευτεί την ήδη -εδώ και δεκαετίες- επιχειρηματική κουλτούρα της. Κυρίαρχη αλλαγή είναι η κατάργηση της συνεχόμενης απαίτησης για παροχή βοήθειας από το κράτος. Αυτή (η βοήθεια) περιλαμβάνει, επιδοτήσεις, δωρεάν χρηματοδοτήσεις, δόσεις στις παλιές αλλά και μελλοντικές(!) υποχρεώσεις και ότι μπορεί να βάλει ο ευρηματικός νους της εκάστοτε συντεχνίας.
Μετασχηματισμός
Η τελευταία λέξη της μόδας, είναι ο μετασχηματισμός, κυρίως γνωστός ως ψηφιακός. Μπλέκοντας τις έννοιες -με τεράστιες εννοιολογικές διαφορές-, ψηφιοποίηση, ψηφιακός μετασχηματισμός, 4η βιομηχανική επανάσταση και οτιδήποτε άλλο ακολουθείται από το 4.0, αποποιούμαστε τη γνώση που απαιτείται, γνώση την οποία δεν έχουμε πρόθεση να αποκτήσουμε.
=Σε αυτό το πλαίσιο θα πρέπει η επιχειρηματικότητα να επενδύσει στη γνώση που θα συμβάλει στην κατανόηση θεμελιωδών αρχών διοίκησης. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός για να είναι αποτελεσματικός πρέπει να ακολουθεί τον επιχειρησιακό μετασχηματισμό. Ο δε επιχειρησιακός μετασχηματισμός πρέπει να ακολουθείται από μια συνεχή μεταρρυθμιστική πολιτική με γνώμονα την εξελιξιμότητα μέσω της αλλαγής. Τελικά η μοναδική σταθερά είναι η αλλαγή βασισμένη σε γνώση.
Η σημερινή νοοτροπία στηρίζεται σε ένα μοντέλο διοίκησης συμβατικό και απαρχαιωμένο, χωρίς καινοτομία και φαντασία. Αυτό συνήθως συμβαίνει για δύο λόγους: α) γιατί η διοικητική πρακτική στηρίζεται μόνο σε εμπειρική γνώση ή β) γιατί στηρίζεται μόνο σε ακαδημαϊκή γνώση χωρίς περαιτέρω επεξεργασία.
Επαναστάσεις
Οι μεγάλες επαναστάσεις που συντελούνται το πρώτο τέταρτο του 21ου αιώνα, διόλου έχουν γίνει κατανοητές από την επιχειρηματικότητα -αλλά και την πολιτική- ανεξάρτητα μεγέθους επιχείρησης, χώρας, αγορών και δραστηριοτήτων. Η ψηφιακή – τεχνολογική επανάσταση, με την πρωτοφανή δύναμη της συλλογής και επεξεργασίας των -μεγάλων- δεδομένων, υποστηρίζει κάθε είδους και μεγέθους εξέλιξη (π.χ. 4η βιομηχανική επανάσταση). Όλα περιστρέφονται γύρω από τους περίπλοκους, ισχυρούς και γνωσιακούς αλγόριθμους, που εγκαθιδρύουν την αυθεντία της «βούλησης της αμφιβολίας», ανατρέποντας την ίδια στιγμή την αναχρονιστική «βούληση της πίστης». Αυτό σημαίνει ότι ό,τι μέχρι σήμερα θεωρούσαμε δεδομένο (πίστη) αμφισβητείται με κατεύθυνση μια συνεχόμενη αλλαγή που στηρίζεται σε αποδεικτικά στοιχεία (δεδομένα), σε εφαρμοστικότητα μιας ποιοτικά αναβαθμισμένης διαλεκτικής εξέλιξης
Σήμερα η αυτοκρατορία του «κεφαλαίου» (capital) μετασχηματίζεται σε αυτοκρατορία της ευέλικτης προσαρμοστικότητας των «λειτουργιών» (operations). Αυτό προδιαγράφει ένα νέο μέλλον, στηριζόμενο στην παραγόμενη καινοτομία από επιχειρηματικές ομάδες που έχουν την γνώση και την φαντασία να φέρουν εις πέρας ένα πολυδιάστατο μετασχηματισμό (συμπεριλαμβάνοντας τον αντίστοιχο ψηφιακό) μέσα από προσαρμόσιμες και εφαρμόσιμες μεταρρυθμίσεις.
Επιχειρηματικότητα 4.0
Σε έρευνα που έγινε το 2020 από τον ΙΟΒΕ & ΕΒΕΟ για λογαριασμό του ΣΕΒ, το 34% των βιομηχανιών δεν είναι καν ενημερωμένο για το τι σημαίνει 4η βιομηχανική επανάσταση (Industry 4.0), ενώ το 9,8% παρότι εμφανίζεται ενημερωμένο δεν έχει την πρόθεση να συμμετάσχει. Την ίδια στιγμή το 35% από την ίδια έρευνα σκοπεύει να επενδύσει αλλά χωρίς στρατηγικό σχέδιο. Η συμμετοχή στην 4η ψηφιακή επανάσταση απαιτεί την ύπαρξη ενός στιβαρού στρατηγικού σχεδίου ψηφιακού μετασχηματισμού, κοστολογημένο και εφαρμόσιμο. Σε αυτό το περιβάλλον το 79% της ελληνικής βιομηχανίας θα βρίσκεται πολύ μακριά από την εξελισσόμενη Ευρωπαϊκή και παγκόσμια αγορά.
Η στάση αυτή της επιχειρηματικότητας απέναντι στο όραμα της δημιουργίας μιας σύγχρονης και ανταγωνιστικής Ελλάδας, μπορεί να ερμηνευτεί με πολλαπλούς τρόπους:
- Υπάρχει μια σημαντική κόπωση, προερχόμενη από τη δεκαετή οικονομική κρίση και ακολουθούμενη από την πανδημία, την ενεργειακή κρίση και τον πόλεμο της Ουκρανίας.
- Έχει εξαντληθεί η αναγκαία κεφαλαιακή επάρκεια, δυσχεραίνοντας τις επενδύσεις εκσυγχρονισμού και στοχεύοντας -σχεδόν αποκλειστικά- στη βιωσιμότητα.
- Οι αναγκαίες θεσμικές μεταρρυθμίσεις δεν έχουν προχωρήσει με ταχύτητες που χρειάζονται και απαιτούνται από τον ιδιωτικό τομέα, επιβραδύνοντας έτσι τους ρυθμούς ιδιωτικής ανάπτυξης.
Είμαστε χώρα αρίστων
Από την άλλη πλευρά, υπάρχει σημαντικός αριθμός εταιρειών στη χώρα μας που μπορούν να αναλάβουν και να φέρουν εις πέρας με απόλυτη επιτυχία το δύσκολο έργο του επιχειρησιακού και ψηφιακού μετασχηματισμού. Το ανθρώπινο δυναμικό μας υπερτερεί του μέσου όρου της Ευρώπης. Διαθέτει φαντασία, επιλέγει ρηξικέλευθες λύσεις που μπορούν να κάνουν τη διαφορά. Όμως η ανυπαρξία -προς το παρόν- ενός εθνικού branding, πολλές φορές τοποθετεί την ελληνική επιχειρηματικότητα ψηφιακών τεχνολογιών, σε δεύτερη ή και τρίτη θέση, πίσω από τις μεγάλες και μεσαίες πολυεθνικές. Αυτό αποδυναμώνει τον παραγωγικό ιστό και προσφέρει χώρο και χρόνο εκμετάλλευσης των αγορών από τρίτους ενώ εξωθεί τους νέους επιστήμονες σε εργασιακή μετανάστευση.
Όλοι εμείς που επιχειρούμε στην Ελλάδα, αισθανόμαστε υπερήφανοι, γιατί βρισκόμαστε στο επίκεντρο μιας γιγάντιας αλλαγής, ενός μετασχηματισμού πέρα από πολιτικές και ευχολόγια. Στεκόμαστε με σοβαρότητα έτοιμοι στις προκλήσεις του μέλλοντος και σίγουροι για την ανάπτυξη και την πρόοδο.