Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Logistics & Management.
Οι επενδύσεις σε ακίνητα γίνονται ολοένα και πιο ελκυστικές στην Ευρώπη. Μπορεί η πανδημία να πήγε πίσω τον κλάδο, όμως οι επενδυτές φαίνεται να «τρέχουν» να κερδίσουν τον χαμένο χρόνο. Ωστόσο, το real estate δεν είναι πλέον όπως το αφήσαμε δύο χρόνια πριν.
Οι τάσεις που πρόκειται να διαμορφώσουν το real estate από το 2022 και μετά, αφορούν την εξέλιξη της πανδημίας, το μέλλον της τηλεργασίας, τους ρυθμολυς της οικονομίας, καθώς και το γενικότερο φορολογικό και νομικό πλαίσιο.
Η ραγδαία αύξηση του e-commerce, κυρίως κατά την διάρκεια της πανδημίας και των σκληρών lockdown, έστρεψε πάλι το ενδιαφέρον των επιχειρήσεων (μικρών και μεγάλων) προς τους αποθηκευτικούς χώρους. Οι μικρές αποθήκες έρχονται πάλι στο επίκεντρο και πλέον «πλησιάζουν» όλο και περισσότερο στα μεγάλα αστικά κέντρα, για να εξυπηρετούν καλύτερα τις διαδικασίες του λεγόμενου last mile. Άλλωστε, το λιγότερο που μπορεί να κάνει κάποιος που δραστηριοποιείτε στο e-commerce, είναι να έχει υπολογιστή και μία μικρή αποθήκη για τα προϊόντα.
Σε απόλυτη αντίθεση με τους ανθρώπους του e-commerce, ο κόσμος φαίνεται να… «μεταναστεύει» όλο και πιο μακριά από το Αθηναϊκό κέντρο. Η αλλαγή του εργασιακού τοπίου και η επέκταση της τηλεργασίας σε πολλές επιχειρήσεις, οδήγησε πολλούς εργαζόμενους να αναζητήσουν στέγη στα προάστια, καθώς το σπίτι, έγινε το νέο τους γραφείο.
Μεγάλο είναι το ενδιαφέρον ξένων επενδυτών για την Ελλάδα, κυρίως των Ισραηλινών. Εταιρείες real estate του Ισραήλ, έχουν αρχίσει να βλέπουν την Θεσσαλονίκη ως επενδυτικό παράδεισο ως προς τα ακίνητα, με μια επιφύλαξη βέβαια ως προς το Ελληνικό χρηματοοικονομικό σύστημα, καθώς τα δάνεια των Ισραηλινών επενδυτών συχνά δεν εγκρίνονται. Πάντως, η Ελλάδα δε φαίνεται να ελκύει ιδιαίτερα του θεσμικούς επενδυτές, οι οποίοι αναζητούν ως επί το πλείστων project μεγάλου μεγέθους, τα οποία δύσκολα θα βρει κάποιος στη χώρα μας.
Όσον αφορά την υπόλοιπη Ευρώπη, «πονοκέφαλο» φαίνεται να έχουν δημιουργήσει οι θεσμικοί επενδυτές που αγοράζουν ακίνητα σε μεγάλα Ευρωπαϊκά κέντρα, σύμφωνα με έρευνα του «University of the West of England, Bristol» και του «Berlin Free University». Όπως αναφέρεται, οι μαζικές επενδυτικές δραστηριότητες των θεσμικών επενδυτών, έχουν ως αποτέλεσμα την ραγδαία αύξηση στις τιμές των ακινήτων, δικών τους ή όχι. Η εταιρεία διαχείρισης κεφαλαίων Preqin, αναφέρει ότι τον Αύγουστο του 2021, περισσότεροι από 4.000 θεσμικοί επενδυτές διαθέσαν περίπου 230 δισεκατομμύρια δολάρια σε ευρωπαϊκά ακίνητα. Χώρες όπως η Ισπανία και η Ιρλανδία και πόλεις όπως το Βερολίνο, περνάνε στην αντεπίθεση, δρομολογώντας νομοθεσίες που θα προσπαθήσουν να τιθασεύσουν το επενδυτικό μονοπώλιο.
Τα νέα από την αγορά, πάντως, δείχνουν ότι πολλοί θεσμικοί επενδυτές χτυπούν το καμπανάκι του κινδύνου στις κυβερνήσεις, λέγοντας ότι σκέφτονται να αποεπενδύσουν από εταιρείες με μη ικανοποιητικές επιδόσεις ESG, δηλαδή σε θέματα που αφορούν το περιβάλλον, την κοινωνία και την διακυβέρνηση. Αυτό φυσικά, αφορά σε σημαντικό βαθμό και την Ελλάδα.
Πρέπει να μιλήσουμε με νέους όρους στην αγορά εργασίας, καθώς τίποτε δε θα είναι το ίδιο στο επιχειρείν και κατ’ επέκταση στο real estate την «επόμενη ημέρα» της πανδημίας. Χρειάζεται να συστηθούμε εκ νέου και να σχεδιάσουμε προσεκτικά το μέλλον μας