Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Logistics & Management.
Η ύπαρξη ουσιαστικής ηγεσίας είναι ανέκαθεν διαχρονική ανάγκη, τόσο στην πολιτική όσο και στην επιχειρηματικότητα. Τα γεγονότα των τελευταίων δύο ετών, από την πανδημία και την ακρίβεια, μέχρι και το ρωσοουκρανικό πόλεμο και την ενεργειακή κρίση, αποτελούν τρανταχτά παραδείγματα για το ρόλο της ηγεσίας στις εξελίξεις.
Όσο και αν οι βασικές αρχές άσκησης της ηγεσίας παραμένουν αναλλοίωτες στον χρόνο, η έννοια αυτής διαμορφώνεται ανάλογα με τα μοντέλα και τις συνθήκες κάθε εποχής. Τα ισχύοντα μοντέλα επηρεάστηκαν σημαντικά από το κραχ του 2008 και από τα γεγονότα της 11η Σεπτεμβρίου. Σήμερα, σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο οικονομικοπολιτικό τοπίο, ( το οποίο είναι απόρροια των προαναφερθέντων γεγονότων), παρατηρούμε ότι δημιουργούνται νέα ανταγωνιστικά μοντέλα, νέες ανάγκες, νέοι καταναλωτές και νέοι εργαζόμενοι.
Η ηγεσία είναι ρόλος, δεν είναι θέση. Η σωστή ηγεσία, μάλιστα, είναι επιλογή και δεν έχει καμία σχέση με τίτλους και αξιώματα. Ο Ουίνστον Τσόρτσιλ, ο Χένρι Φόρντ και ο Στιβ Τζόμπς, θα συνέχιζαν να είναι χαρισματικοί ηγέτες ακόμα και χωρίς τους τίτλους που κατείχαν. Τα αξιώματα που κατείχαν ήταν το αποτέλεσμα και η επιβράβευση της σοβαρότητας με την οποία άσκησαν τα καθήκοντά τους. Εάν, για παράδειγμα, εάν ο Στιβ Τζομπς ήταν σε θέση ισχύος χωρίς όμως να διαθέτει ηγετικές ικανότητες, είναι πολύ πιθανόν η Apple και ολόκληρος ο κόσμος των έξυπνων κινητών, να μην είχε ανθίσει ποτέ.
Επιστρέφοντας στο παρόν, ο ηγέτης της σύγχρονης εποχής πρέπει να έχει πολύ καλές γνώσεις management. Πλέον οι όροι της ηγεσίας και του management, «πλησιάζουν» όλο και πιο κοντά, αποκτώντας δυσδιάκριτες διαφορές. Ειδικά την περίοδο των σκληρών lockdown και των ελλείψεων αγαθών και πρώτων υλών, είδαμε τους ηγέτες να «σηκώνουν τα μανίκια» και να λειτουργούν και ως manager.
Ανθρωποκεντρισμός
Η πανδημία και ο ρωσοουκρανικός πόλεμος μας κρούουν το κώδωνα για αλλαγή κουλτούρας και για ένα νέο τρόπο σκέψης, όπου ο άνθρωπος θα είναι στο επίκεντρο. Σύμφωνα με τη νέα ανθρωποκεντρική αντίληψη, ο ηγέτης – manager πρέπει να εμπνέει το ανθρώπινο δυναμικό, επενδύοντας σε αυτό, ενεργοποιώντας την αυτοτέλειά του και στηρίζοντας τα προσωπικά χαρακτηριστικά καθενός ξεχωριστά.
Ο Αμερικάνος φιλόσοφος, Ραλφ Ουάλντο Έμερσον το είχε προβλέψει ήδη από το 19ο αιώνα, γράφοντας: «Κάθε μεγάλος οργανισμός είναι, στην ουσία, η επιμηκυμένη σκιά ενός ανθρώπου (σ.σ. ηγέτη). Ο χαρακτήρας του ανθρώπου καθορίζει το χαρακτήρα όλου του οργανισμού. Η ποιότητα της σχέσης του με τους εργαζόμενους έχει αντίκτυπο στον οργανισμό καθορίζοντας αν αυτός θα πετύχει ή όχι».
Ένας σωστός ηγέτης-manager, πρέπει να δημιουργεί ή να υιοθετεί νέες τάσεις με πειθώ και όχι με εξαναγκασμό. Για να πείσει, οφείλει να γνωρίζει με ακρίβεια τι είναι αυτό που ωθεί τον άνθρωπο και τι είναι αυτό που τον κάνει να σκέφτεται, να αισθάνεται, να πράττει. Η δύναμη της πειθούς, όμως, πρέπει να πηγάζει από την ανάγκη του ηγέτη να εξελίξει να παρακινήσει και να πρωτοπορήσει. Άλλωστε, ο εξαναγκασμός και η εκμετάλλευση δεν ήταν ποτέ στοιχείο σωστής ηγεσίας ή σωστού management.
Τί κάνει τελικά έναν σωστό ηγέτη; Είναι ένα πολύ σύνθετο ερώτημα. Έχουν γίνει συζητήσεις επί συζητήσεων σχετικά με το αν γεννιέσαι ηγέτης, ή αν γίνεσαι. Η επικρατέστερη άποψη είναι ότι η ηγεσία «γεννιέται» μέσα από σκληρή δουλειά, επιμονή και τύχη. Δεν είναι αποτέλεσμα κάποιου γονιδίου και δεν βασίζεται σε κάποιον περίπλοκο κώδικα που χρήζει ερμηνείας. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η καλή ηγεσία εξαρτάται από κάποια μοναδικά χαρακτηριστικά του ατόμου, τα οποία διαμορφώνονται, διευρύνονται και βελτιώνονται ανάλογα με τις εκάστοτε συνθήκες.